Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου, Ομ. Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας του Π.Τ.Δ.Ε. του Ε.Κ.Π.Α.

Η Ελένη Δικαίου είναι μια από τις νεότερες συγγραφείς παιδικών βιβλίων της οποίας το έργο χαρακτηρίζεται από λογοτεχνικότητα, πολυμέρεια, παιδική οπτική ματιά, αφηγηματική τέχνη. Τα βιβλία της καλύπτουν όλα σχεδόν τα είδη της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους: μυθιστόρημα, διήγημα, μικρή ιστορία, μικρή εικονογραφημένη παραμυθική ιστορία, βιβλίο γνώσεων και αφορμώνται κυρίως από προσωπικά βιώματα και εμπειρίες τής καθημερινότητας ενώ παράλληλα το γνωστικό στοιχείο είναι αυτό που τροφοδοτεί ένα μεγάλο αριθμό από τα έργα της.

Θεματικοί άξονες του συγγραφικού της έργου  είναι η μυθολογία, η Ιστορία, κοινωνικά ζητήματα που ανακύπτουν σε οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον (διαζύγιο, θάνατος, αποδοχή του διαφορετικού), προβλήματα εφηβείας και παιδιών με ειδικές ανάγκες, η οικολογία, η επιστημονική φαντασία. Επίσης, ένας ικανός  αριθμός βιβλίων της απευθύνεται με κείμενα βραχείας φόρμας σε παιδιά μικρής ηλικίας, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα εμπλουτισμού του συναισθηματικού τους κόσμου, κοινωνικής ευαισθητοποίησης, καλλιέργειας της φαντασίας τους, εξοικείωσης με την πραγματικότητα και αισθητικής απόλαυσης. Όλα της τα βιβλία διακρίνονται για τον πλούτο των αξιών, όπως η αγάπη, η φιλία, η συντροφικότητα, η ελευθερία, το δίκαιο, που διαμορφώνουν τη συνείδηση των παιδιών και των εφήβων χωρίς διδακτισμούς ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ψυχογραφία των μυθοπλαστικών ηρώων και ηρωίδων.

Η Ελένη Δικαίου είναι μια αναγνωρισμένη συγγραφέας . Έργα της έχουν μεταφραστεί, διακριθεί και βραβευθεί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Η προσφορά της στο παιδικό και εφηβικό βιβλίο είναι σημαντική, τόσο στον τομέα του βιβλίου γνώσεων, όσο και σε αυτόν της πρωτότυπης μυθοπλασίας.

Η Ελένη Δικαίου είναι από τους πρώτους που με λογοτεχνικό τρόπο, γοητευτικό, με γλώσσα απλή αλλά ιδιαίτερα επιμελημένη, χωρίς αποκρύψεις και λογοκρισία των αρχαίων μύθων προσφέρει την αρχαία ελληνική μυθολογία στους μικρούς αναγνώστες, όχι αναδιηγούμενη απλά τις ελκυστικές και ενδιαφέρουσες ιστορίες θεών και ανθρώπων αλλά μεταφέροντάς τες στη σύγχρονη πραγματικότητα των παιδιών, τα οποία αισθάνονται ότι οι περιπέτειες των αρχαίων ηρώων μπορεί να είναι και δικές τους. Η τέχνη της μυθοπλαστικής ανάπλασης της μυθολογίας έχει το προσωπικό στίγμα της συγγραφέως τόσο με την επιλογή των μυθικών γεγονότων ή προσώπων όσο και με την απλή αλλά καθόλου απλοϊκή απόδοσή τους. Τα βιβλία της με μυθολογικά θέματα αναφέρονται είτε στο δωδεκάθεο των αρχαίων Ελλήνων( Η δημιουργία του κόσμου και οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου) είτε μεμονωμένα σε ήρωες, όπως ο Ηρακλής, ο Ιάσονας, ή ο Θησέας και στα κατορθώματά τους είτε αφορούν μεγάλες αφηγήσεις, όπως είναι η Αργοναυτική εκστρατεία (Ο Ιάσονας και η εκστρατεία για το χρυσόμαλλο δέρας), η Ιλιάδα (Κάτω από τα κάστρα της Τροίας) και η ΟδύσσειαΤο μεγάλο ταξίδι του Οδυσσέα, που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά το 2004. Οι ίδιες ιστορίες της σειράς «Από τον Μύθο στην Ιστορία» κυκλοφορούν και για μικρότερα παιδιά . Και οι δύο κειμενικές μορφές χαρακτηρίζονται από μυθοπλασία που σέβεται την επιστημονική αλήθεια, αναδεικνύοντας τη δυνατότητα της συγγραφέως να απευθύνεται με την κατάλληλη γλώσσα, το αρμόζον ύφος και τον ανάλογο χειρισμό του θέματος σε αναγνώστες διαφορετικών ηλικιακών ομάδων.

Πέρα από τη μυθολογία η Ιστορία την έχει απασχολήσει σε τρία μυθιστορήματά της και καλύπτει περιόδους από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους. Τα μυθιστορήματα αυτά χαρακτηρίζουν όχι μόνον η ιστορική ακρίβεια αλλά και η ανθρώπινη διάσταση βίωσης των γεγονότων. Ο Μέγας Αλέξανδρος (Οι θεοί δεν πεθαίνουνε στην Πέλλα, 1993) δεν είναι μόνον ο μέγας στρατηλάτης, αλλά ο άνθρωπος που αισθάνεται, στοχάζεται και ονειροπολεί. Η ανθρώπινη διάσταση κυριαρχεί και στο μυθιστόρημα Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά, μια πραγματική ιστορία που αναφέρεται στη Μικρασιατική Καταστροφή. Στο μυθιστόρημα αυτό που είναι και το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως (1991), βασισμένο σε οικογενειακά της βιώματα, η μαρτυρία ως βιωματική έκφραση της Ιστορίας μέσα από την αφήγηση και από τους αντιπροσωπευτικούς μυθοπλαστικούς χαρακτήρες προσδίδει συγκίνηση και φορτίζει συναισθηματικά τα τραγικά ιστορικά γεγονότα. Η θέαση ιστορικών περιόδων μέσα από τις σχέσεις των μυθοπλαστικών ηρώων κυριαρχεί και στο τρίτο της ιστορικό μυθιστόρημα (Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες, 1996) που θίγει τα γεγονότα του ελληνικού εμφυλίου πολέμου –θέμα ιδιαίτερα δύσκολο για νεαρούς αναγνώστες- με αντικειμενικότητα, μέσα από τις σχέσεις των νέων ανθρώπων. Το βιβλίο αυτό έχει λάβει την τιμητική διάκριση «Premio Europeo Pier Paolo Vergerio» από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.

Αν η Μυθολογία και η Ιστορία αποκαλύπτουν την αφηγηματική δεινότητα της Δικαίου στην απόδοση γνώσεων μέσα από τη μυθοπλασία, τα βιβλία της που ασχολούνται με προβλήματα των εφήβων ή παιδιών με ειδικές ανάγκες, Μου μαθαίνετε να χαμογελάω, σας παρακαλώ; και Θα σε ξαναδώ φιλαράκι μου αντίστοιχα εισχωρούν στην εφηβική ψυχολογία, αποκαλύπτουν τις εσώτερες διεργασίες των μυθοπλαστικών ηρωίδων και προβληματίζουν τους νεαρούς αναγνώστες. Και τα δύο μυθιστορήματα είναι πολυδιάστατα, καθώς αναφέρονται και συμπλέκουν ποικίλους τομείς της σύγχρονης ζωής: κοινωνία, ψυχολογία, εκπαίδευση και γεννούν ερωτήματα, προκαλώντας τη συμμετοχή των αναγνωστών για θέματα που, συχνά, αντιμετωπίζουν.

Διευρύνοντας συνεχώς τους τομείς που την απασχολούν συγγραφικά η Ελένη Δικαίου ασχολείται και με το είδος της επιστημονικής φαντασίας με βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά. Μετά την Κοιλάδα με τις πεταλούδες (Βραβείο Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Αναγραφή στον Τιμητικό Πίνακα της ΙΒΒΥ)μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, στο οποίο ο κόσμος της φαντασίας συγκρούεται με αυτόν της φύσης, η Δικαίου καταθέτει δύο ακόμη μυθιστορήματα, γραμμένα με χιούμορ και παιδική ματιά που διατυπώνουν μια διαφορετική αντίληψη για τα πλάσματα της φαντασίας, καθώς τα φαντασματάκια διακρίνονται μόνο για τα καλά τους συναισθήματα και δρουν θεραπευτικά στον πραγματικό κόσμο. Η συγγραφέας συνδέοντας την πραγματικότητα με τη φαντασία κατορθώνει στα Φαντασματάκια της γυάλινης αυλής να μεταφέρει μέσα από αυτά αξίες της καθημερινής μας ζωής, εκμηδενίζοντας την απόσταση ρεαλιστικού και  φανταστικού ενώ στις Περιπέτειες με μια Πριγκιπέσα οι ίδιοι φανταστικοί ήρωες ανατρέπουν καταστάσεις και δίνουν λύσεις στα προβλήματα που δημιουργούνται στη μικρή ηρωίδα λόγω χωρισμού των γονιών της.

Η Ελένη Δικαίου, μέσα από τον πλούτο των θεμάτων, τον έντεχνο χειρισμό των χαρακτηριστικών κάθε λογοτεχνικού είδους, των αφηγηματικών τεχνικών, με τις κορυφώσεις και ανατροπές της πλοκής, τους, συχνά, πολυδιάστατους χαρακτήρες, τη δημιουργική φαντασία, τη γνώση της ψυχολογίας και της αντιληπτικής ικανότητας του αναγνώστη στον οποίο απευθύνεται, αναδεικνύεται μια εξαίρετη συγγραφέας της οποίας το έργο συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία αναγνωστικής απόλαυσης στους μικρούς και νεαρούς αναγνώστες στους οποίους απευθύνεται.